Metoda integracji sensorycznej (SI)

 

    Integracja Sensoryczna jest procesem neuronalnym, który zachodzi w układzie nerwowym każdego człowieka. Polega na zbieraniu informacji zmysłowych i integrowaniu ich do celowego funkcjonowania. Człowiek uczy się przez zmysły, które dostarczają bodźców układowi nerwowemu. Pochodzą one z oczu i uszu, ale także ze skóry, narządu równowagi, mięśni, ścięgien. Mózg musi te informacje sortować, interpretować i integrować z już istniejącymi. Odpowiednio przebiegające procesy integracji sensorycznej leżą u podstaw umiejętności ruchowych, czytania, pisania, mówienia. U wielu dzieci, zarówno  w  normie  intelektualnej jak i u dzieci nieprawidłowo rozwijających się, obserwujemy deficyty (zaburzenia, dysfunkcje) integracji sensorycznej. Przejawiają się one zarówno sferze ruchowej (niezgrabność ruchowa, problemy z koordynacją ruchów, trudności z utrzymaniem równowagi, unikanie aktywności ruchowych, trudności z czynnościami samoobsługowymi), ale także sferze dotykowej (nietolerancja dotyku innych osób, pokarmów, niechęć do manipulowania przedmiotami) czy w sferze słuchowej (nietolerancja dźwięków, nadwrażliwość słuchowa, opóźniony rozwój mowy). Dzieci, u których występują w/w objawy mogą mieć trudności w nauce szkolnej, a przede wszystkim w codziennym funkcjonowaniu.

    Nieprawidłowa integracja sensoryczna przejawia się tzw. dysfunkcjami, czyli zaburzeniami. Pojawiają się one, gdy układ nerwowy niewłaściwie organizuje bodźce zmysłowe. Dysfunkcje nie są związane z uszkodzeniem narządów zmysłów, np. z niedosłuchem czy krótkowzrocznością. Oczywiście, jeśli istnieją obawy dotyczące sprawności poszczególnych analizatorów, niezbędna jest konsultacja lekarska. Dysfunkcje integracji sensorycznej dotyczą nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych w obrębie następujących systemów: czuciowego (dotykowego i proprioceptywnego), przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej manifestują się: 

1. wzmożoną lub obniżoną wrażliwością na bodźce,

2. niewłaściwym poziomem uwagi,

3. obniżonym poziomem koordynacji ruchowej,

4. opóźnionym rozwojem mowy,

5. nieprawidłowym poziomem aktywności ruchowej,

6. trudnościami w zachowaniu. 

    Dysfunkcje te mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpobudliwością psychoruchową, mózgowym porażeniem. Ich nasilenie jest różne, od lekkiego do znacznego. Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno-emocjonalny dziecka.

Wybrane objawy dysfunkcji integracji sensorycznej:

1. jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem

2. ma trudności z samodzielnym piciem, żuciem i przełykaniem pokarmów (preferuje dania papkowate),

3. źle toleruje wykonywanie przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych, takich jak: obcinanie włosów, paznokci, mycie twarzy, zębów, smarowanie kremem, czesanie, czyszczenie nosa, uszu itp.

4. wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie,

5. ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów,

6. ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak    czy zadrapanie,

7. podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.

8. jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,

9. trudno się koncentruje, a łatwo rozprasza,

10. jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,

11. bywa uparte, negatywistyczne,

12. w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,

13. nabywanie nowych umiejętności ruchowych sprawia mu trudność, np. jazda na rowerze,      rzucanie i łapanie piłki, pływanie,

14. wchodząc/schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia  nogi,

15. nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,

16. niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku, np. nożyczki,  sztućce czy przybory do pisania,

17. unika dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem,

18. uwielbia ruch, poszukuje go, dąży do niego. Jest stale w ruchu – biega, podskakuje, często      zmienia pozycję ciała

19. przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi  od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,

20. w nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu,

21. często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała oraz w otaczającej przestrzeni,  podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną  stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane, ma słabe wyczucie odległości

22. nie ma dominacji jednej ręki,

23. ma trudności z czytaniem i pisaniem, częściej niż inne dzieci w jego wieku myli, odwraca znaki  graficzne, ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy,

24. ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem itp.

25. sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,

26. nie lubi karuzeli, huśtawki, lub przeciwnie – uwielbia to.

Diagnoza

    Rozpoczęcie terapii integracji sensorycznej poprzedzone jest dokładną diagnozą dziecka opartą na standaryzowanych technikach. Na podstawie przeprowadzonych badań i obserwacji zostają opracowywane indywidualne plany terapii. Również rodzice otrzymują wskazówki terapeutyczne, które powinni realizować w domu. Warto dodać, że każda sesja terapeutyczna ma wartość oceniającą, gdyż proces diagnostyczny jest ciągły w czasie. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które z różnych względów nie poddają się standaryzowanym technikom badawczym. Diagnozy procesów integracji sensorycznej (przetwarzania sensorycznego) może dokonać wyłącznie certyfikowany terapeuta integracji sensorycznej.

    Proces diagnostyczny nie jest sprawą prostą. Wymaga stosunkowo rozległej wiedzy i doświadczenia ze strony diagnosty. Nieocenionym źródłem informacji na temat dziecka są jego rodzice. Jako najlepsi obserwatorzy rozwoju swojej pociechy, mogą dostrzec problemy, które ujawniają się w różnych czynnościach dnia codziennego.

  Proces diagnostyczny w terapii integracji sensorycznej jest kilkuetapowy i polega na przeprowadzeniu:

– Wywiadu z rodzicami, którego częściami składowymi są między innymi: okres rozwój prenatalny (płodowy), perinatalny (okołoporodowy) i postnatalnego (po urodzeniowy), czas osiągania „kamieni milowych” w obszarze rozwoju ruchowego, poznawczego i mowy, stan zdrowia.

– Testów Południowokalifornijskich (SCSIT), które oceniają między innymi: planowanie ruchu, praksje oralne, różnicowanie wrażeń dotykowych, naśladownictwo ruchowe, równowagę, koordynację wzrokowo-ruchową.

– Prób z obserwacji klinicznej oceniających między innymi lateralizację, odruchy, napięcie mięśni, pracę gałek ocznych, poziom pobudzenia systemu przedsionkowego.

– Kluczowym elementem diagnozy jest obserwacja dziecka w czasie jego swobodnej i zaplanowanej aktywności. Dla diagnosty szczególnie ważna jest reakcja dziecka na proponowane zadania ruchowe z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu.

Terapia metodą integracji sensorycznej

    Terapia integracji sensorycznej określana jest mianem „naukowej zabawy”. Podczas sesji dziecko huśta się w hamaku, toczy w beczce, jeździ na deskorolce czy balansuje na kołysce. Przez zabawę przyjemną i interesującą dla dziecka dokonuje się integracja bodźców zmysłowych oraz doświadczeń płynących do ośrodkowego układu nerwowego, co pozwala na lepszą organizację działań. Terapia SI nie jest uczeniem konkretnych umiejętności (np. jazda na rowerze, pisanie, czytanie),ale usprawnianiem pracy systemów sensorycznych i procesów układu nerwowego, które są bazą do rozwoju tych umiejętności. W toku pracy tą metodą terapeuta stymuluje zmysły dziecka oraz usprawnia takie zakresy, jak np.: motoryka mała, motoryka duża, koordynacja wzrokowo-ruchowa. Zadaniem terapeuty jest, przy zastosowaniu odpowiednich technik, eliminowanie, wyhamowywanie lub ograniczenie niepożądanych bodźców obecnych przy nadwrażliwościach sensorycznych lub dostarczanie silnych bodźców, co jest konieczne przy podwrażliwościach systemów sensorycznych.

   Terapia odbywa się w sali specjalnie do tego przystosowanej i wyposażonej w odpowiednie przyrządy. Wyposażenie musi przede wszystkim obejmować wiele urządzeń do stymulacji systemu przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego, ale również wzrokowego, słuchowego i węchowego. Atmosfera podczas terapii sprzyja rozwojowi wewnętrznej potrzeby ujarzmiania środowiska.

    Zadania, stawiane przed dzieckiem znajdują się w strefie najbliższego rozwoju. Oznacza to, że każde z nich stanowi swoiste wyzwanie dla dziecka i jego układu nerwowego – nie jest zbyt łatwe i nie jest zbyt trudne. Ciągłe balansowanie na granicy możliwości dziecka poprawia organizację pracy układu nerwowego, wyzwala więcej reakcji adaptacyjnych i wpływa na procesy uczenia się. Zadaniem terapeuty jest stałe monitorowanie i analizowanie zachowania dziecka, które to działania umożliwiają właściwy dobór kolejnych aktywności oraz pomocy terapeutycznych. Terapia SI jest skuteczna w odniesieniu do dzieci, które mają zaburzenia integracji sensorycznej. Terapia bazuje na neurofizjologii dzięki czemu terapeuci SI wiedzą jak działa mózg, w jaki sposób zmysły odbierają i integrują informacje potrzebne do codziennego funkcjonowania. Metoda integracji sensorycznej to jedna z ważniejszych metod wykorzystywanych w pracy z dziećmi z problemami w rozwoju. W pierwszej kolejności kierowana jest do dzieci z trudnościami w uczeniu się, ale z powodzeniem można stosować ją w przypadku niepełnosprawności intelektualnej, ruchowej, autyzmu i innych zaburzeń. Może być także wykorzystana jako forma profilaktyki ewentualnych trudności w uczeniu się oraz stymulacja rozwoju dzieci prawidłowo rozwijających się. Warto podkreślić, że z problemów w zakresie integracji sensorycznej dzieci nie wyrosną. Te problemy będą „rosły” razem z nimi. Dlatego tak ważna jest wczesna interwencja, która wspiera system nerwowy tak, aby mógł on prawidłowo odbierać, interpretować i organizować napływające informacje zmysłowe.

Sprzęt wykorzystywany podczas terapii 

   W Sentidos prowadzimy terapię na bezpiecznym, atrakcyjnym dla dzieci sprzęcie. Terapeuci prowadzący terapię integracji sensorycznej uzyskali wszystkie niezbędne kwalifikacje do sprawdzenia diagnozy i terapii (certyfikaty I i II stopnia).